Goed nieuws voor Project Yahuarcaca, gedurende de hele maand februari van dit jaar is er een kort artikel gepubliceerd over dit project in het tijdschrift van de Colombiaans-Braziliaanse luchtvaartmaatschappij Avianca dat in ieder vliegtuig en online beschikbaar is.
De unieke veldgids geschreven dóór en vóór de inheemse bevolking is eindelijk klaar voor gebruik. Met beschrijvingen van de lokale flora en fauna van voornamelijk de meren en overstromingsbossen is deze gids in alle opzichten uniek en praktisch gezien erg nuttig voor de lokale inheemse bevolking, voornamelijk voor de docenten en de jongeren en volwassen die als toeristengids werken.
Om te voorkomen dat de waardevolle traditionele kennis over de natuur die generatie op generatie is overgegeven langzaam aan verdwijnt hebben we destijds, bij aanvang van Project Yahuarcaca gezamelijk met de bewoners van de inheemse gemeenschappen besloten een deel van deze kennis te beschrijven en weer te geven in een soort veldgids over de lokale flora en fauna. Zodoende dit kleurvolle resultaat dat 126 plant- en diersoorten beschrijft.
De meeste soorten zijn beschreven door Ángel Fernández uit de Tikuna gemeenschap San Sebastián. Aan de hand van vele veldexcursies in het Yahuarcaca (Leticia) en Tarapoto merengebied (Puerto Nariño) met de bewoners van tien inheemse gemeenschappen heeft Ángel de specifieke kennis van deze mensen op papier weten te zetten. Alhoewel het onmogelijk is alle kennis en soorten vast te leggen is het een fantastisch resultaat waarop de inheemse bevolking trots kan zijn.
Inmiddels heeft iedereen die heeft bijgedragen aan de veldgids een exemplaar ontvangen, alsook de docenten van de inheemse scholengemeenschappen in Leticia en Puerto Nariño en uiteraard de jongeren en volwassenen die als toeristengids werken.
e
Met dank aan ondersteuning van de Nationale Universiteit van Colombia en het Ministerie van Cultuur van Colombia konden we in oktober 2017 deelnemen aan het -V Congreso Latinoamericano de Etnobiología en II Congreso Ecuatoriano de Etnobiología aan de FLACSO universiteit in Quito in Ecuador.
Met Yorley Iyuma1 en Camila Pérez2 als exposanten konden we onze ervaringen met Project Yahuarcaca delen met het publiek en een goede indruk geven over de oorsprong, voortgang en leerervaringen van de drie pilots in het onderwijs. Behalve de presentatie hebben we uiteraard deel genomen aan vele andere presentaties en discussie groepen. Echter, enigzins teleurstellend was het feit dat de meeste andere presentaties veelal een wetenschappelijk karakter hadden en maar weinig tekenen gaven van directe betrokkenheid van lokale bevolkingen en toepassing van kennis, elementen die binnen de etnobiologie een essentiële en onmisbare rol spelen, althans, dat zou je zeggen. Al met al een erg leerzame ervaring en zeker de moeite waard om op deze manier ervaringen te delen op internationaal niveau en te leren van anderen.
__________
Na vele dagen voorbereiding hebben we afgelopen 4 oktober als onderdeel van het zesde leermoment -Aceptación- het derde pilotproject Maloka de Saberes met succes kunnen afronden. Tijdens de feria del saber, ofwel kennismarkt, waren het de leerlingen van klas 6 en 7 van de middelbare school die hun kennis en ervaringen op interactieve wijze deelden met het publiek. In dit geval de andere leerlingen, inclusief die van de basisscholen, docenten, ouders en leiders van de gemeenschappen met een totaal van ongeveer 500 personen.
Verdeeld over 18 groepen werd het publiek door een rotatie systeem door de leerlingen uit klas 11 langs ieder lokaal geleid met 10 a 15 minuten de tijd voor iedere presentatie en interactie. Net als het geval was met de andere leermomenten was ook dit moment vernieuwend, erg leerzaam en inspirerend voor de leerlingen en docenten zelf maar ook voor het publiek.
De gelegenheid om te zien, te voelen, te beleven wat de leerlingen eerder mondeling hebben aangeleerd. Dat is het idee van het derde leermoment -práctica experimental-, de klaslokalen uit en ervaren.
In het kader van de derde onderwijspilot Maloka de Saberes hebben 4 docenten en 170 leerlingen in de tweede week van mei 2017 kunnen leren over de vorming van het landschap, grondsoorten, ecosystemen, habitats, biodiversiteit en de veranderingen in de loop van de tijd. De veldexcursies werden georganiseerd en geleid door de inheemse ecotoerisme organisatie PAINÜ.
Een bijzondere ervaring voor allen, vooral als je nagaat dat de meeste docenten en leerlingen maar weinig kennis hebben over hun omgeving en de meest dichtstbijzijnde natuur, zoals het Yahuarcaca merengebied, niet of nauwelijks kennen. Dat is dan ook het idee van het eerder ontwikkelde experimentele pedagogisch leermodel, waarbij de leerlingen gestimuleerd worden om behalve de westerse kennis ook te leren over hun eigen omgeving en cultuur waarbij de lokale en traditionele kennis hand in hand gaat met wetenschappelijke kennis van de westerse wereld.
Great news! Project Yahuarcaca has been elected out of 323 proposals from 10 countries as one of the finalists in the Social Inclusion Award 2016 of Colsubsidio! A biennial award focused on projects which positively contribute to the wellbeing of vulnerable human populations in Colombia, Latin America and the Caribbean. After three years of dedication, perseverance and working alongside with the local indigenous population in the municipalities of Leticia and Puerto Nariño, in the far south of the Colombian Amazon, great results has been achieved in nature management and conservation, education and community-led ecotourism.
The photo shows Camila Pérez and Kees van Vliet, representing the projectteam during the award event at the end of November 2016 in Bogotá.
Komende 3-5 november is het projectteam van Project Yahuarcaca uitgenodigd op het Internationaal Congres over Sociale Innovatie en Sociaal Ondernemerschap in Bogotá. Dit congres wordt georganiseerd door de Nationale Universiteit van Colombia (UNAL).
Door het samenwerkingsverband van Fundación Grupo Proa en Stichting Mandioca met de UNAL in Leticia, kreeg Project Yahuarcaca in 2014 fondsen toegekend uit het Sociale Innovatie Fonds van de UNAL voor de uitvoering van de 2e fase van het project. Omdat Ángel Fernández, Tikuna, als lokaal coördinator een sleutelrol vervult in het project, is hij de aangewezen persoon om het project op nationaal niveau vanuit zijn perspectief te presenteren op het congres in Bogotá.
Op aanraden van CORDAID en met steun vanuit het Wereld Wiskunde Fonds van de Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren(NVvW) hebben wij het inheems onderwijs instituut Francisco José de Caldas verder kunnen ondersteunen in de ontwikkeling van het eigen-onderwijs-model.
Als vervolg op het succesvolle pilotproject vorig jaar op het basisonderwijs, heeft het onderwijs instituut het project «Etnomatemáticas en la Educación Propia» in de afgelopen maanden uitgevoerd. Het doel van dit project was het integreren van lokale kennis in het studieplan van de zesde klas van het voortgezet onderwijs. Met het pedagogisch leermodel dat vorig is ontwikkeld als basis,heeft de schoolleiding, de lokale organisatie Mitote Astronomico en Fundación GRUPO PROA samen een studieplan geschreven met als thema «Geometria y estrellas».
Met als insteek inheemse en westerse kennis over het universum, hebben de kinderen geleerd over de oorsprong van het heelal, hemellichamen, sterrenbeelden en tegelijkertijd geometrie door te leren werken en rekenen met hoeken, afstanden en geometrische figuren.
Aansluitend op de ontwikkeling van een eigen onderwijs model waarbij de kinderen meer aan te leren over hun eigen omgeving, natuur, cultuur en traditionale kennis, begint de natuurgids -Conociendo mi territorio- steeds meer vorm te krijgen. Na vele vele gesprekken met ouderen, vissers, sjamanen en andere mensen met kennis over de lokale flora en fauna, heeft onze Tikuna compañero Ángel Fernández een oneindige hoeveelheid aan kennis verzameld en opgeschreven. Behalve de flora en fauna komen ook thema´s als cicli van de natuur, voeding en gezondheid aan de orde. Als de natuurgids uiteindelijk klaar is zal deze worden verspreidt onder alle scholen en community-based ecotoerisme initiatieven in de regio.
Voor meer informatie over het eigen inheems onderwijsmodel, zie link.
Vanaf oktober 2014 hebben wij in samenwerking met de Colombiaanse partnerorganisatie Fundación GRUPO PROA vol enthousiastme kunnen werken aan de tweede fase van Project Yahuarcaca. Tot eind november 2015 hebben wij alle geplande activiteiten uit kunnen voeren en goede resultaten kunnen behalen met het: a) vastleggen en toegankelijk maken van traditionale kennis; b) integreren van deze kennis in het lokale basisonderwijs in de inheemse gemeenschappen en; c) begeleiden van de community-based ecotoerisme organisatie PAINÜ.
Uiteraard dit alles met dank aan de vele positieve reacties en donaties uit Nederland van particulieren, bedrijven en organisaties als CORDAID, DrHofsteestichting, De Wisselbeker, Stichting De Overal, Sport & Spel Maasland, én de ondersteuning van het Colombiaanse Ministerie van Cultuur het project ondersteund en de Nationale Universiteit van Colombia (UNAL) vanuit het Sociale Innovatie Fonds.
Inmiddels hebben CORDAID, MINCULTURA en de Nationale Universiteit de eindrapportage over de tweede fase goedgekeurd.
Stichting Mandioca 