Door Ángel Fernández Ramos – Lokale hoofduitvoerder van Project Yahuarcaca.
De abuelos (grootouders) uit de inheemse Tikuna gemeenschappen van het merengebied Yahuarcaca vertellen over de sacrale visboom: een korte uiteenzetting over bomen, rupsen, metamorfosen en vissen.

Het gaat hier om verschillende boomsoorten waarin specifieke rupsen leven die onder bepaalde omstandigheden van gedaante verwisselen en in vissen veranderen. De rupsen zijn roodoranje met zwarte en geelgroene strepen. De bomen die keer op keer genoemd worden in het Tikuna zijn: Dumi, Inu, Mayiü (Bellaco caspi, socoba, Himatanthus sucuuba ), Wochine (ceiba, lupuna, Ceiba pentandra), Türüne (Castaña-de-várzea, Couropita guianensis) en Ngewane. Boomsoorten die groeien in de overstromingsbossen of langs de beken en bronnen op het hoger gelegen land. Alle ouderen van de gemeenschappen geven aan deze bomen te kennen en twee van hen hebben deze overgang van rups naar vis met eigen ogen kunnen waarnemen.

Abuelo Nicolás Parente (Tikuna) van de gemeenschap El Castañal zei dat de Dumi en de Mayiü, die op het hogere vaste land langs de beekjes groeien, vissen voortbrengen. De rupsen die reeds in vissen zijn veranderd zwemmen stroomafwaarts en komen en zo in de grotere beken terecht waaronder de beek Yahuarcaca. Dit wil zeggen dat deze natuurlijke beekjes en kanalen van de cananguchales (een plaats waar veel palmbomen voorkomen van het soort Buriti flexuosa) als het waren de wandelpaden zijn van de in-vis-veranderde-rupsen die van het hogere land stromen naar de lager gelegen grotere beken.

Ngewane – Árbol de Pez – por Nilson Adelino João – Fuente O livro das árvores, 1997

Volgens Abuelo Santos (Yagua) vindt deze bijzondere metamorfose plaats als zij in de eerder genoemde bomen een bepaalde staat van rijpheid hebben bereikt. De rupsen die tot deze bomen behoren klimmen omhoog en verspreiden zich over de takken waar zij vervolgens van de bladeren beginnen te eten. Als de boom volledig is kaalgevreten dalen zij af en zoeken een andere Árbol-de- Pez. Zij weten precies waar deze bomen staan. Naar de tijd verstrijkt en zij groot en rijp zijn roepen zij storm met zware regen op. Als de storm over het bos raast en de bliksem slaat vallen de rupsen uit de boom waar zij in verschillende soorten vis veranderen waaronder in: lisa (Leporinus sp. Anostomus sp.), chirui (Hoplosternum littorale), kará (Satanoperca jurupari) y dormilon (Hoplias malabaricus) Het zijn niet deze vissen die ons voeden maar de vissen die voortkomen uit de eitjes die deze vissen voortbrengen.

Voor ons Tikuna, Yagua en Cococama zijn deze bomen erg belangrijk, sacraal zogezegd. Als deze bomen er niet geweest zouden zijn zouden wij ook geen vis hebben om te eten. Als deze bomen met rust worden gelaten zal de vispopulatie ook weer toenemen in de beken en meren.