Hereby we would like to reveal and share a new video about Project Yahuarcaca. It gives a good impression about the beautiful people and families we work with, their practices and customs, and last but not least the beautiful nature of the Colombian Amazon. The images were taken during field work activities.  

Geschreven door Alejandro M. Fonseca Leon – Onderwijscoördinator AZCAITA voor het ontwikkelen van het Modelo de Educación Propia.

Vanuit het verafgelegen Amazone woud “Long van de wereld” wend ik mij tot jullie in de functie van inheems Tikuna leider en onderwijscoördinator van Azcaita, deskundige op het gebied van onze traditie, cultuur en taal. Bij deze informeer ik jullie graag over onze onderwijsplannen en actuele ontwikkelingen omtrent dit thema waarbij wij ondersteunt worden door Stichting Mandioca en Fundación Grupo Proa.

Onze taak, als Tikuna, is het in stand houden en het voortbestaan van onze kosmovisie voor het opleiden van onze kinderen; het toepassen en versterken van onze wijsheden binnen het gezin, de school en het dagelijkse leven. Het is van groot belang dat het formele in informele onderwijs is afgestemd op ons culturele gedachtengoed. Wij zijn het onze kinderen verplicht onze dromen te verwezenlijken in het wederopbouwen en versterken van onze cultuur. Dit als gevolg van de verwondingen van de Spaanse verovering en de daarmee gepaard gaande politieke en religieuze oplegging die zij destijds als superieur beschouwden; zonder oog te hebben voor de schade die zij aanrichtten aan onze voorouders en cultuur.

A short text written by Elkin Demetrio (translated from spanish) about his experience in Bogotá at the II Congreso Nacional de Áreas Protegidas.

Unexpectedly one of my biggest dreams became true: I was asked to represent our intercommunitarian ecotourism organisation PAINÜ at the II Congreso Nacional de Áreas Protegidas. I was excited and frightened, especially for the flight because so far I never had left my home, the Amazon. But the view was marvelous, the piled clouds passing by, the unending horizon where sky and land come together. Once I arrived at Bogotá I could cry of happiness. Thanks to a friend of Santiago Duque of Limnology I arrived safe at the hotel. Because of the extreme low temperature compared to Leticia I only took a shower next morning; with the intention to take a shower with lukewarm water I screamed out loud when burning hot water came down on me… a sore but funny moment.

The congress itself was spectacular because I met a lot of indigenous compañeros from all over Colombia and got to know several successful communitarian initiatives. In the afternoon it was my turn to talk about our PAINÜ. At first I was nervous and I did not know what to tell even though I had practiced a lot in Leticia. But with the support of Marcela, Vivian and her friend I was able to present me as a proud indigenous young man dressed up with a feathered bonnet and my clan symbols painted on my face. I don’t know where all the words came from but all attendees gave me a huge applause afterwards for the things I said and for the results we have achieved so far with PAINÜ. Although, an afrocolombian girl couldn’t believe the story about taking a bath right in between the pirañas of considerable sizes but in the end I could convince her. Finally, I decided to give my bonnet to the coordinator of the event to thank her for her efforts. In the evening Vivian and her friend took me on a short city tour and we got up the Colpatria tower.

I will never forget this experience… With gratitude to all people who support me and our organization PAINÜ, especially those of Foundation Grupo Proa, Stichting Mandioca and UNAL Sede Amazonía.

Elkin Demetrio Castillo.

«Indígenas del Amazonas promueven turismo que no afecta la selva. Visitantes pueden hacer recorridos en canoa, en los que guías comparten conocimiento tradicional y muestran algunos de los lugares más bellos de la región» – «Inheemsen vanuit het Amazone gebied die zich inzetten voor een toerisme dat het bos niet aantast. Terwijl de bezoekers met de houtenkano rondvaren, vertellen en delen de gidsen hun traditionele kennis en laten ze enkele van de mooiste gebieden zien van de regio»Bezoekers kunnen kano tochten maken»

Met trots delen wij met u een video over de inheemse ecotoerisme organisatie PAINÜ die wij als onderdeel van dit project tevens één-op-één begeleiden in het verbeteren van hun organisatie en aanbieden van ecotoeristische en educatieve diensten. Deze video is eind april 2014 uitgezonden door Caracol TV, één van de bekendste comerciële televisie zenders van Colombia.

Eerder dit jaar was er een artikel gepubliceerd in de maandkrant UN-Periodico – Feb 2014  van de Nationale Universiteit van Colombia (UNAL) die behalve op alle UNAL dependances in Colombia tevens als bijlage in de nationale Colombiaanse krant El Tiempo verschenen in dezelfde maand. Naar aanleiding van dit artikel heeft Caracol TV contact met ons opgenomen met het verhaal een reportage te willen maken over Painü onder het mom van «gente que le pone el alma» wat te vertalen is met «mensen die zich inzetten met hun ziel en zaligheid». Zogezegd zogedaan kwam Caracol TV begin april de onnames maken. De uitzending is eind april uitgezonden op het middag en avond journaal.

Zie link Caracol TV of Youtube.

Door Ángel Fernández Ramos – Lokale hoofduitvoerder van Project Yahuarcaca.
De abuelos (grootouders) uit de inheemse Tikuna gemeenschappen van het merengebied Yahuarcaca vertellen over de sacrale visboom: een korte uiteenzetting over bomen, rupsen, metamorfosen en vissen.

Het gaat hier om verschillende boomsoorten waarin specifieke rupsen leven die onder bepaalde omstandigheden van gedaante verwisselen en in vissen veranderen. De rupsen zijn roodoranje met zwarte en geelgroene strepen. De bomen die keer op keer genoemd worden in het Tikuna zijn: Dumi, Inu, Mayiü (Bellaco caspi, socoba, Himatanthus sucuuba ), Wochine (ceiba, lupuna, Ceiba pentandra), Türüne (Castaña-de-várzea, Couropita guianensis) en Ngewane. Boomsoorten die groeien in de overstromingsbossen of langs de beken en bronnen op het hoger gelegen land. Alle ouderen van de gemeenschappen geven aan deze bomen te kennen en twee van hen hebben deze overgang van rups naar vis met eigen ogen kunnen waarnemen.

Abuelo Nicolás Parente (Tikuna) van de gemeenschap El Castañal zei dat de Dumi en de Mayiü, die op het hogere vaste land langs de beekjes groeien, vissen voortbrengen. De rupsen die reeds in vissen zijn veranderd zwemmen stroomafwaarts en komen en zo in de grotere beken terecht waaronder de beek Yahuarcaca. Dit wil zeggen dat deze natuurlijke beekjes en kanalen van de cananguchales (een plaats waar veel palmbomen voorkomen van het soort Buriti flexuosa) als het waren de wandelpaden zijn van de in-vis-veranderde-rupsen die van het hogere land stromen naar de lager gelegen grotere beken.

Ngewane – Árbol de Pez – por Nilson Adelino João – Fuente O livro das árvores, 1997

Volgens Abuelo Santos (Yagua) vindt deze bijzondere metamorfose plaats als zij in de eerder genoemde bomen een bepaalde staat van rijpheid hebben bereikt. De rupsen die tot deze bomen behoren klimmen omhoog en verspreiden zich over de takken waar zij vervolgens van de bladeren beginnen te eten. Als de boom volledig is kaalgevreten dalen zij af en zoeken een andere Árbol-de- Pez. Zij weten precies waar deze bomen staan. Naar de tijd verstrijkt en zij groot en rijp zijn roepen zij storm met zware regen op. Als de storm over het bos raast en de bliksem slaat vallen de rupsen uit de boom waar zij in verschillende soorten vis veranderen waaronder in: lisa (Leporinus sp. Anostomus sp.), chirui (Hoplosternum littorale), kará (Satanoperca jurupari) y dormilon (Hoplias malabaricus) Het zijn niet deze vissen die ons voeden maar de vissen die voortkomen uit de eitjes die deze vissen voortbrengen.

Voor ons Tikuna, Yagua en Cococama zijn deze bomen erg belangrijk, sacraal zogezegd. Als deze bomen er niet geweest zouden zijn zouden wij ook geen vis hebben om te eten. Als deze bomen met rust worden gelaten zal de vispopulatie ook weer toenemen in de beken en meren.

Cuenta la leyenda que Yuche vivía desde siempre, solo en el
mundo. En compañía de las perdices, los paujiles, los monos y los
grillos, había visto envejecer la tierra. A través de ellos se daba cuenta
de que el mundo vivía y de que la vida era tiempo y el tiempo, muerte…

Volgens de legende leefde Yuche sinds het begin der tijden alleen op de wereld. In gezelschap van patrijzen, boshanen, apen en krekels zag hij dat de aarde verouderd. Door hen besefte Yuche dat de aarde leefde en dat het leven tijd was en de tijd dood… (Door Elkin Castillo Demetrio).

Het begin van een interessant artikel over Painü – de community-based ecotoerisme organisatie – die als partner- en steunontvangende organisatie een belangrijke rol speelt in Project Yahuarcaca. Het artikel is gepubliceerd in de maandkrant UN Periódico van de Nationale Universiteit van Colombia (UNAL) die behalve op alle Nationale Universiteiten in Colombia tevens als bijlage afgelopen zondag 9 februari 2014 in de nationale Colombiaanse krant El Tiempo verschenen. Voor de spaanstaligen onder ons, veel plezier met lezen! Voor de volledige versie van de krant download: UN-Periodico – Feb 2014, pagina 22. Of anders de afbeelding hieronder.

Ter afsluiting van het jaar 2013 is een nieuwsbrief geschreven over Project Yahuarcaca en de projectvoortgang. Deze is onder andere verspreid onder de donateurs in Nederland. Binnenkort volgt het jaarverslag van 2013 waarin behalve een financieel verslag dieper in details zal worden getreden wat de voortgang betreft. De nieuwsbrief kan worden geopend door het pdf-bestand hiernaast te downloaden. Nieuwsbrief Project YHKK – Dec 2013

Behalve de nieuwsbrief treft men hieronder een artikel over de ecotoerisme organisatie PAINÜ dat verschenen is in het informatieve tijdschrift NOTIMANI van de Nationale Universiteit van Colombia, Afdeling Amazonia, Onderzoeksinstituut IMANI – PAINU – NOTIMANI FINAL DICIEMBRE 2013 26 007 pagina 16 y 17. Het artikel is wel in het spaans geschreven.

Met vriendelijke groeten en een voorspoedig 2014 toegewenst.

Kees van Vliet

Door Camila Pérez.
Vanaf het monent dat wij zijn gaan samenwerken met Azcaita (Asociación Zonal de Consejo de Autoridades Indígenas de Tradición Autóctono – een inheemse autoriteit die 10 gemeenschappen vertegenwoordigd in de directe omgeving van Leticia, Colombia) hebben wij verschillende ontmoetingen gehad om gezamelijk te werken aan de ontwikkeling van een eigen onderwijs model voor de inheemsen gemeenschappen die zij vertegenwoordigen. Het vertrouwen is in de loop van de tijd opgebouwd en ondanks dat we op goede voet staan met de gemeenschappen, houden de leiders van Azcaita al onze bewegingen in de gaten. Deze oplettende houding is goed te begrijpen als je nagaat dat vele andere partijen en stichtingen vaak dingen hebben beloofd die ze niet na zijn gekomen of er met waardevolle informatie vandoor zijn gegaan. Gelukkig hebben we in de afgelopen weken en maanden dag na dag van aanhouden en hard werken kunnen laten zien dat wij ons aan ons woord houden.

Aanvankelijk hebben wij Azcaita ondersteund in het ontwerp en de uitvoering en analyse van participatieve workshops met de gemeenschappen voor het identificeren van de basiselementen en principes van hun cultuur, taal, kennis en omgeving die volgens de bewoners (grootouders, ouders, jeugd, kinderen en docenten) moeten worden opgenomen in dit nieuwe onderwijssysteem. Daarnaast hebben wij ons ook specifieker gericht op de traditionele kennis m.b.t. de overstromingsbossen. Dit proces was een van de meest verrijkende activiteiten van de projectuitvoering waarbij onze teamleden Ángel, Elkin en Martha een bijzonder belangrijke rol hebben gespeeld als organisatoren van de workshops en vertalers van Tikuna naar Spaans.

Ter afronding van deze fase hebben wij een document overhandigd aan Azcaita gebaseerd op alle informatie dat is voortgekomen uit de gehouden interviews, groepsbijeenkomsten en veldexcursies. Het is de bedoeling dat Azcaita eind dit jaar of begin volgend jaar deze informatie overhandigd aan het Ministerie van Onderwijs. De verwachting is dat het ministerie Azcaita ook dit jaar verder zal ondersteunen in de ontwikkeling van een eigen onderwijs programma voor de gemeenschappen en dat wij hieraan concreet kunnen bijdragen op het gebied van traditionele kennis van de overstromingsbossen welke van groot belang zijn voor het levensonderhoud van de mensen in de inheemse gemeenschappen.

Op deze dag, vertel ik, Ángel Fernández Ramos over mijn ervaringen als interviewer en als lokale hoofduitvoerder van Project Yahuarcaca waar ik op het ogenblik voor werk.

Als ik mijn moedertaal Tikuna niet goed had beheerst, zou het afnemen van de nodige gesprekken en interviews niet makkelijk of zelfs onmogelijk zijn geweest. Ik zou dan grote moeilijkheden hebben gehad in het uitleggen aan de opa’s en oma’s over het nut ervan. Door in het Tikuna te spreken kan ik de ouderen goed uit leggen dat het project tracht de traditionele kennis een plek te geven in het lokale basisonderwijs zodat de huidige en komende generaties kinderen een goede basis hebben. Over wie ze zijn, hun oorsprong, de relevantie van de kennis en medicijnen die de natuur ons biedt, het belang van verscheidene praktische vaardigheden en het kennen van hun woon- en leefgebied, hun territorium.

De mensen die daaraan bij kunnen dragen zijn de ouderen – de mensen bij uitstek met ervaring en kennis. De oma’s die de weef- en vlechtkunst hebben geleerd en de betekenis kennen van het Tikuna ritueel de Yüüechiga*. De man die de taken kent van de man en de vrouw die van de vrouw. Door deze uitleg heeft nog geen enkele opa of oma zich afgehouden om te vertellen over hun verleden, hun leven, hun ervaringen en kennis. Mede omdat ik een van hun kleinkinderen ben.

Tot dusver hebben deze ervaringen mij geholpen mijzelf beter te leren kennen. Daarnaast voel ik me gelukkig met het idee dat wij gezamelijk werken deze kennis te integreren in onze scholen zodat onze kinderen een kans krijgen deze kennis ook te leren wat van groot belang is voor hen als inheemse om zich te kunnen verdedigen, te kunnen redden in moeilijke situaties en om op beide benen te kunnen staan in deze tijd en wereld.

Ángel Fernandez Ramos
* Yüüechiga: is de naam van een belangrijk Tikuna ritueel dat in het spaans bekend staat als Pelazon en in het portugees als Moça nova (nieuw meisje). Het is een inwijdingsrite die verwijst naar de overgang van een jong Tikuna meisje naar een volwassen vrouw wat nieuwe verantwoordelijkheden met zich meebrengt voor de wereld en voor de ingewijdde. Het duidt op de potentiële vruchtbaarheid na de menarche (eerste maandstond); een gebeurtenis dat volgens de Tikuna verhalen het lichaam en de wereld verandert.