Ter afsluiting van het jaar 2013 is een nieuwsbrief geschreven over Project Yahuarcaca en de projectvoortgang. Deze is onder andere verspreid onder de donateurs in Nederland. Binnenkort volgt het jaarverslag van 2013 waarin behalve een financieel verslag dieper in details zal worden getreden wat de voortgang betreft. De nieuwsbrief kan worden geopend door het pdf-bestand hiernaast te downloaden. Nieuwsbrief Project YHKK – Dec 2013

Behalve de nieuwsbrief treft men hieronder een artikel over de ecotoerisme organisatie PAINÜ dat verschenen is in het informatieve tijdschrift NOTIMANI van de Nationale Universiteit van Colombia, Afdeling Amazonia, Onderzoeksinstituut IMANI – PAINU – NOTIMANI FINAL DICIEMBRE 2013 26 007 pagina 16 y 17. Het artikel is wel in het spaans geschreven.

Met vriendelijke groeten en een voorspoedig 2014 toegewenst.

Kees van Vliet

Door Camila Pérez.
Vanaf het monent dat wij zijn gaan samenwerken met Azcaita (Asociación Zonal de Consejo de Autoridades Indígenas de Tradición Autóctono – een inheemse autoriteit die 10 gemeenschappen vertegenwoordigd in de directe omgeving van Leticia, Colombia) hebben wij verschillende ontmoetingen gehad om gezamelijk te werken aan de ontwikkeling van een eigen onderwijs model voor de inheemsen gemeenschappen die zij vertegenwoordigen. Het vertrouwen is in de loop van de tijd opgebouwd en ondanks dat we op goede voet staan met de gemeenschappen, houden de leiders van Azcaita al onze bewegingen in de gaten. Deze oplettende houding is goed te begrijpen als je nagaat dat vele andere partijen en stichtingen vaak dingen hebben beloofd die ze niet na zijn gekomen of er met waardevolle informatie vandoor zijn gegaan. Gelukkig hebben we in de afgelopen weken en maanden dag na dag van aanhouden en hard werken kunnen laten zien dat wij ons aan ons woord houden.

Aanvankelijk hebben wij Azcaita ondersteund in het ontwerp en de uitvoering en analyse van participatieve workshops met de gemeenschappen voor het identificeren van de basiselementen en principes van hun cultuur, taal, kennis en omgeving die volgens de bewoners (grootouders, ouders, jeugd, kinderen en docenten) moeten worden opgenomen in dit nieuwe onderwijssysteem. Daarnaast hebben wij ons ook specifieker gericht op de traditionele kennis m.b.t. de overstromingsbossen. Dit proces was een van de meest verrijkende activiteiten van de projectuitvoering waarbij onze teamleden Ángel, Elkin en Martha een bijzonder belangrijke rol hebben gespeeld als organisatoren van de workshops en vertalers van Tikuna naar Spaans.

Ter afronding van deze fase hebben wij een document overhandigd aan Azcaita gebaseerd op alle informatie dat is voortgekomen uit de gehouden interviews, groepsbijeenkomsten en veldexcursies. Het is de bedoeling dat Azcaita eind dit jaar of begin volgend jaar deze informatie overhandigd aan het Ministerie van Onderwijs. De verwachting is dat het ministerie Azcaita ook dit jaar verder zal ondersteunen in de ontwikkeling van een eigen onderwijs programma voor de gemeenschappen en dat wij hieraan concreet kunnen bijdragen op het gebied van traditionele kennis van de overstromingsbossen welke van groot belang zijn voor het levensonderhoud van de mensen in de inheemse gemeenschappen.

Op deze dag, vertel ik, Ángel Fernández Ramos over mijn ervaringen als interviewer en als lokale hoofduitvoerder van Project Yahuarcaca waar ik op het ogenblik voor werk.

Als ik mijn moedertaal Tikuna niet goed had beheerst, zou het afnemen van de nodige gesprekken en interviews niet makkelijk of zelfs onmogelijk zijn geweest. Ik zou dan grote moeilijkheden hebben gehad in het uitleggen aan de opa’s en oma’s over het nut ervan. Door in het Tikuna te spreken kan ik de ouderen goed uit leggen dat het project tracht de traditionele kennis een plek te geven in het lokale basisonderwijs zodat de huidige en komende generaties kinderen een goede basis hebben. Over wie ze zijn, hun oorsprong, de relevantie van de kennis en medicijnen die de natuur ons biedt, het belang van verscheidene praktische vaardigheden en het kennen van hun woon- en leefgebied, hun territorium.

De mensen die daaraan bij kunnen dragen zijn de ouderen – de mensen bij uitstek met ervaring en kennis. De oma’s die de weef- en vlechtkunst hebben geleerd en de betekenis kennen van het Tikuna ritueel de Yüüechiga*. De man die de taken kent van de man en de vrouw die van de vrouw. Door deze uitleg heeft nog geen enkele opa of oma zich afgehouden om te vertellen over hun verleden, hun leven, hun ervaringen en kennis. Mede omdat ik een van hun kleinkinderen ben.

Tot dusver hebben deze ervaringen mij geholpen mijzelf beter te leren kennen. Daarnaast voel ik me gelukkig met het idee dat wij gezamelijk werken deze kennis te integreren in onze scholen zodat onze kinderen een kans krijgen deze kennis ook te leren wat van groot belang is voor hen als inheemse om zich te kunnen verdedigen, te kunnen redden in moeilijke situaties en om op beide benen te kunnen staan in deze tijd en wereld.

Ángel Fernandez Ramos
* Yüüechiga: is de naam van een belangrijk Tikuna ritueel dat in het spaans bekend staat als Pelazon en in het portugees als Moça nova (nieuw meisje). Het is een inwijdingsrite die verwijst naar de overgang van een jong Tikuna meisje naar een volwassen vrouw wat nieuwe verantwoordelijkheden met zich meebrengt voor de wereld en voor de ingewijdde. Het duidt op de potentiële vruchtbaarheid na de menarche (eerste maandstond); een gebeurtenis dat volgens de Tikuna verhalen het lichaam en de wereld verandert.

Within the framework of the World Tourism Day 2013 we were invited by the department of environmental affairs and productive development of the municipality of Leticia to give a presentation in the auditorium of Leticia’s library Leticia about Proyecto Yahuarcaca and the local community ecotourism initiative PAINÜ. Elkin Demetrio, one of our compañeros, opened the presentation by showing and explaining one of his impressive drawings which perfectly fits the theme of the World Tourism Day 2013 – Tourism & Water.

When finished he gave the floor to Santiago Duque – coordinator of the laboratory of Limnology from the National University of Colombia (UNAL) here in Leticia who informed the wide public about the regional context, the annual dynamics of the Amazon river landscape and its relevance in terms of biodiversity, productivity of fishery, forestry, agriculture and more and more touristic activities. He highlighted the necessity to conserve and manage the water bodies and floodplains in a sustainable manner and finished his part the close collaboration between the UNAL and the communities from the Yahuarcaca lake area from which derived the Community Fishery Management Organization – TIKA – and the community-based ecotourism organization PAINÜ as an alternative for fishery and to promote a sustainable management.
From that point on, Elkin took over again and elaborated more on PAINÜ; their mission, what they have done so far and the problems and challenges they are facing and working on. One of these challenges he mentioned was to strengthen the knowledge of the PAINÜ tourist guides, not only traditional knowledge of nature but also to achieve more academic knowledge and linked his chat to Project Yahuarcaca and gave the floor to Camila Pérez. As part of the team she gave a clear general outline of the project; the antecedents, the pillars of the project, the objectives and finally in which aspects the project meets the principles of the Planes de Vida of AZCAITA – an indigenous entity representing the communities of the project area.
After all it was more than worth it to participate and we thank the department of environmental affairs and productive development – Leticia – for their invitation.

By Kees van Vliet

Door Elkin Demetrio Castillo – 28 augustus 2013
Wij maken onderdeel uit van deze planeet: onze kroost en toekomstige generaties willen ook voort blijven bestaan in deze prachtige plek. Jullie, degene die zogezegd over de mogelijkheid beschikken te redeneren wat goed of slecht is, help ons in ons voorstbestaan. Wij waterwezens hebben dezelfde rechten als elk ander levend wezen op deze aarde.

Wat zijn jullie zonder ons?
Laten wij elkaar niet van de aardbodem doen verdwijnen, laat het de natuur zijn die ons allen zekerstelt een goed leven te hebben.  Jullie hebben de macht ons te domineren, domineer hen die niet denken aan onze leefomgeving, alleen zo kunnen wij blijven voortbestaan op de hele planeet: vissen, zoogdieren, slangen, vogels, viervoetigen en de mensen, wij zijn in het leven geroepen om voor elkaar te zorgen!

Somos parte del planeta: nuestras crías y futuras generaciones queremos seguir existiendo en el hermoso lugar. Ustedes que supuestamente tienen la capacidad de razonar de saber identificar el bien y el mál, ayúdanos a seguir existiendo. Somos una población, de seres acuáticos que tenemos los mismos derechos que cualquier otro ser viviente en esta tierra.

¿Que sería de ustedes sin nosotros?
No nos exterminemos los unos a los otros, dejemos que sea la misma naturaleza que nos lleve a otras formas de vida. Ustedes que tienen el poder de dominarnos, dominen a aquellos que no piensan en nuestras hábitat, solo así seguiremos existiendo sobre todo el planeta: peces, mamíferos, serpientes, aves, cuadrúpedos y seres humanos, hemos sido criado para cuidarnos los unos y los otros!

Met dank aan vele particulieren, bedrijven, kerken, goede doelen instellingen als o.a. De Groene Ezel en De Recycling maar ook CORDAID en het Wereld Natuur Fonds (WNF) zijn we vanaf begin juni 2013 begonnen met de uitvoering Project Yahuarcaca. Het project dat gericht is op het behoud van de traditionele kennis en een effectief gebruik ervan in: het ecotoerisme aangeboden door de gemeenschappen, het lokale onderwijs, en het lokale natuurbeheer.

Een belangrijk onderdeel van het project is het ondersteunen van PAINÜ – een kleine gemeenschappelijke organisatie die als alternatieve inkomstenbron op de lokale visserij, verantwoord toerisme willen aanbieden in hun woon- en leefgebied. Een goed idee met veel potentie; het landschap, de flora en fauna, de kennnis en de cultuur dat zij te bieden hebben is schitterend en interessant, het ligt op en een steenworp afstand van het stadje Leticia dat een regelmatige stroom van bezoekers. Echter, het opzetten en goed organizeren ervan is makkelijker gezegd dan gedaan. Het is een andere wereld met mensen met een andere manier van handelen, denken en redeneren. Waar een indiaan overheen kan rennen zo is bijvoorbeeld voor een toerist het oversteken van een beek over een omgehakte boom bijna onmogelijk en draagt de (onterechte) visualisatie van bijtgrage pirañas in het water niet veel positiefs bij. En zo wordt het begrip punctualiteit met behoorlijke marges genomen en nog eens behoorlijk versterkt bij regen.

In de eerste weken van het project is er veel tijd gestoken in het bezoeken, informeren en betrekken van de leiders en dorpelingen van de betrokken gemeenschappen én belangrijke overheidsinstellingen. Alhoewel de gemeenschappen met enige kilometers relatief dichtbij Leticia liggen is het maken van een afspraak moeilijk door slecht bereik en wordt de reis er naar toe vaak bemoeilijkt door onverwachte hevige tropische buien, hoog water, modderige paden en dunne en vaak gladde stammen over beken. Daarbij het feit dat veel van de bijeenkomsten alleen mogelijk zijn in de avonden omdat overdag de mensen bijv. op hun akkers, aan het vissen zijn, of gewoon lekker in de hangmat liggen.

De resultaten die wij tot dusver hebbben bereikt zijn positief en lijken wij op een goed moment met het project te zijn begonnen. Meer hierover in het volgende bericht.

Namens het gehele projectteam, met vriendelijke groeten,

Kees van Vliet

Het oeverlandschap van de Amazone rivier en de daarbij behorende overstromingsbossen vormen reeds voor duizenden jaren een belangrijke plaats voor inheemse bevolkingen vanwege de grote diversiteit en hoeveelheid aan vis, maar ook door de grote diversiteit aan eetbare vruchten en de vruchtbare grond waarop familie akkers worden aangelegd. Belangrijke elementen in dit landschap zijn de grote merengebieden die in de loop van de tijd gevormd zijn door het meanderen van de rivier. Het merengebied Yahuarcaca is hier een voorbeeld. Rondom de meren liggen de várzeas, de overstromingsbossen. Deze bossen kunnen vergeleken worden met de uiterwaarden in Nederland.

Deze overstromingsbossen vormen een belangrijk ecosysteem in het Amazone bioom waarbij een nauwe relatie ontstaat tussen de vissen en de vegetatie. Door de hevige regenval verder stroomopwaarts tot aan het Andes gebergte 1.000km verder (waar de Amazone rivier zijn oorsprong kent), treedt de rivier jaarlijks buiten haar oevers en stijgt plaatselijk tot wel 12 meter in hoogte en doet de bossen overstromen. Tegelijkertijd met het onderwater lopen van deze bossen staan vele soorten bomen in bloei of dragen vrucht en trekken vele soorten vissen aan vanuit de meren, beken en rivieren om zich te voeden met onder andere zaden en vruchten die vanuit het kronendak in het water vallen.

Behalve voor het levensonderhoud trekken de vissen ook deze gebieden in om zich voort te planten en om bescherming te vinden tussen de bomen en de luchtwortels. Verder trekken ook reptielen als kaaimannen, rivierschildpadden en andere dieren zoals de roze rivierdolfijn, rivierotter, en de amazone lamantijn (zeekoe) deze meren en overstroomde bossen in.